Akciğere pıhtı atması ne anlama gelir?

Akciğere pıhtı atması, tıp dilinde "pulmoner emboli" (PE) olarak adlandırılan, hayatı tehdit edebilen ciddi bir tıbbi durumdur. Bu durum, genellikle vücudun başka bir bölgesinde (çoğunlukla bacak veya kalça derin toplardamarlarında) oluşan bir kan pıhtısının (trombüs) koparak kan dolaşımı yoluyla akciğer atardamarlarına (pulmoner arter) ulaşması ve burada damarı tıkaması sonucu ortaya çıkar. Tıkanıklık, akciğerin bir bölümünün oksijenlenmesini engelleyerek ani nefes darlığı, göğüs ağrısı ve hatta şok gibi belirtilere yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Akciğere pıhtı atmasının en yaygın nedeni, derin ven trombozu (DVT) adı verilen bacak veya pelvis bölgesindeki derin toplardamarlarda pıhtı oluşumudur. Bu pıhtılar koparak akciğerlere ulaşabilir. Risk faktörleri şunları içerir:

• Uzun süre hareketsiz kalmak (örneğin, uzun uçak yolculukları, yatak istirahati, felç sonrası)
• Ameliyat sonrası dönem (özellikle kalça veya diz protezi operasyonları)
• Kanser ve kemoterapi tedavisi
• Kalp yetmezliği veya inme gibi kronik hastalıklar
• Obezite ve sigara kullanımı
• Hormon tedavileri veya doğum kontrol hapları (östrojen içeren)
• Gebelik ve doğum sonrası dönem
• Genetik pıhtılaşma bozuklukları (örneğin, Factor V Leiden mutasyonu)
• Yaşlılık (60 yaş üstü risk artar)

Belirtiler, pıhtının büyüklüğüne ve akciğerdeki etkilenen bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Hafif vakalarda belirti görülmeyebilirken, şiddetli durumlarda ani başlangıçlı şikayetler ortaya çıkar. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Nefes darlığı (ani veya zamanla kötüleşen)
• Göğüs ağrısı (derin nefes almakla artan, bıçak saplanır gibi)
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı (çarpıntı)
• Öksürük (kanlı balgam ile birlikte olabilir)
• Baş dönmesi, bayılma veya bilinç kaybı
• Aşırı terleme ve kaygı hissi
• Bacaklarda şişlik, ağrı veya kızarıklık (DVT belirtileri)

Bu belirtilerden herhangi biri görüldüğünde acil tıbbi yardım alınmalıdır.

Akciğere pıhtı atması şüphesi durumunda, doktorlar fizik muayene, kan testleri (D-dimer testi gibi) ve görüntüleme yöntemleri kullanır. Tanıda sıklıkla bilgisayarlı tomografi (BT anjiyografi), ventilasyon-perfüzyon (V/Q) sintigrafisi veya akciğer anjiyografisi gibi tekniklerden yararlanılır. Tedavi, pıhtının çözülmesini ve yeni pıhtı oluşumunun önlenmesini amaçlar:

• Antikoagülan ilaçlar (kan sulandırıcılar): Warfarin, heparin veya DOAK'lar gibi ilaçlarla pıhtı büyümesi ve tekrarlaması engellenir.
• Trombolitik tedavi: Şiddetli vakalarda, pıhtıyı hızla eritmek için damar içi ilaçlar kullanılır.
• Cerrahi müdahale veya kateter yoluyla pıhtı çıkarılması: Büyük, hayati risk oluşturan pıhtılarda uygulanabilir.
• Vena kava filtresi: Tekrarlayan pıhtı riski olan hastalarda, ana toplardamara yerleştirilen bir filtre ile pıhtıların akciğere ulaşması engellenir.

Tedavi süreci, hastanın genel sağlık durumuna göre kişiselleştirilir ve genellikle uzun süreli takip gerektirir.

Akciğere pıhtı atmasını önlemek için risk faktörlerini azaltmaya yönelik adımlar atılabilir. Düzenli egzersiz, uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınmak, sigarayı bırakmak ve kilo kontrolü önemlidir. Ameliyat sonrası veya yüksek riskli durumlarda doktor önerisiyle kan sulandırıcı ilaçlar kullanılabilir. İyileşme sürecinde, hastalar ilaçlarını düzenli kullanmalı, kontrollere gitmeli ve belirtileri izlemelidir. Erken müdahale ile çoğu hasta tamamen iyileşir, ancak bazı durumlarda kronik akciğer problemleri (kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon gibi) gelişebilir.